Coalitieakkoord: inzichten voor maatschappelijke vraagstukken

Nieuwe democratie

Het coalitieakkoord bevat afspraken voor ‘het versterken van de democratische instituties’. Wij vinden met name de afspraken rondom democratische vernieuwing interessant. Een voorbeeld: ‘We stimuleren op lokaal niveau mogelijkheden voor burgerparticipatie en burgerinitiatieven, zoals een uitdaagrecht waarbij mensen de mogelijkheid hebben om publieke taken over te nemen van de gemeenten, met de publieke middelen die hiervoor nodig zijn.’

Onlangs evalueerden we de Haagse wijkbudgetten, publiceerden we over patronen in regionale samenwerking, stelden we concrete handvatten op voor het bevorderen van de effectieve en zorgvuldige toepassing van burgerparticipatie in gemeenten en deden we onderzoek naar ervaringen van verschillende gemeenten met burgerparticipatie. In maatschappelijke vraagstukken rondom democratisering en participatie zien we vaak een uitdaging bij het inrichten van participatie: hoe doe je dat eigenlijk? Welke verschillende organisatievormen voor burgerparticipatie bestaan? En hoe voorkom je een participatie-paradox?

We weten dat het voor participatie van belang is om van tevoren goed na te denken of, en hoe, in een dossier ruimte is voor participatie. Wanneer je dit aan de voorkant namelijk goed bedenkt, voorkom je teleurstellingen (bij burgers) achteraf. Daarbij is de communicatie tussen overheid en burger enorm belangrijk: het is van belang om duidelijk uit te leggen welke keuzes met betrekking tot participatie gemaakt worden en waarom. Ook zien we dat participatie vaak in politieke of bestuurlijke organisaties aangehaald wordt omdat het een mooi streven is. Tegelijkertijd blijven de middelen en capaciteit in de praktijk vaak achter. Als je participatie écht goed wilt doen, dan zou het met voldoende middelen en capaciteit gepaard moeten gaan. Zo krijgt participatie de ruimte en inzet die het behoeft.

Cultuur en media

KWINK houdt zich bezig met maatschappelijke vraagstukken rondom cultuur en media. De coalitie gaat investeren in de cultuursector. Naast deze financiële ambitie, waar we positief over zijn, vinden we deze afspraak interessant: ‘We streven naar een toekomstgerichte bibliotheek(voorziening) in elke gemeente.’ De afgelopen jaren is door de bibliotheeksector gewerkt aan het vernieuwen van de bibliotheek. In het  Bibliotheekconvenant en de Netwerkagenda staan uitgebreid beschreven waar deze toekomstgerichte bibliotheek(voorziening) aan dient te voldoen en welke stappen gezet gaan worden. Het convenant was al gesloten door het ministerie van OCW, provincies (IPO) en gemeenten (VNG). Het feit dat de afspraak nu ook staat genoemd in het regeerakkoord maakt dat we benieuwd zijn naar de invulling de komende jaren!

Daarnaast staat een afspraak over publieke omroepen in het coalitieakkoord. ‘De publieke omroep is geworteld in de samenleving, representeert verschillende maatschappelijke stromingen en verzorgt een pluriform, onafhankelijk en hoogwaardig media aanbod. Deze onafhankelijke, pluriforme informatievoorziening staat onder druk. Media en de toegang tot informatie worden meer en meer gedomineerd door grote en veelal buitenlandse commerciële ondernemingen. Om die dominantie te voorkomen wordt de Mededingingswet gemoderniseerd. Het is het extra belangrijk dat er een publiek media domein is: een herkenbare, onafhankelijke en betrouwbare bron van informatie.’ Recentelijk voerden we een beleidsevaluatie van de Streekomroepvorming uit. In dit onderzoek leerden we over situatie bij de lokale publieke omroepen bij het behalen van kwaliteitsdoelstellingen. Het grootste knelpunt voor het kunnen behalen van de doelstellingen is de beperkte financiering (bekostiging van de omroep). We zijn dan ook benieuwd of naast de modernisering van de wet ook andere wijzigingen doorgevoerd zullen worden.

Klimaat en energie

De coalitie zet breed in op klimaat en energie. De energietransitie en de ambitie om CO2-uitstoot te verminderen zijn hierbij grote maatschappelijke vraagstukken. Een belangrijk punt is dat het kabinet ‘het aanbod van hernieuwbare energiebronnen wil stimuleren, door in te zetten op extra wind op zee, zon-op-dak, aardwarmte, groen gas en aquathermie’. Daarnaast stelt het coalitieakkoord: ‘Er komen heldere afstandsnormen voor de bouw van windmolens op land en we stimuleren (financiële) participatie van omwonenden om het draagvlak te versterken.’ Een van onze inzichten is dat het inderdaad essentieel is om inwoners te betrekken bij de energietransitie. Zo hebben we, onder andere, recentelijk een onderzoek gedaan naar participatie bij hernieuwbare energie op land. Daar zagen we dat financiële participatie een belangrijk onderdeel is van het realiseren van draagvlak en acceptatie voor de energietransitie. Financiële participatie staat dan ook bij steeds meer overheden en andere partijen in de energietransitie op het netvlies. Daarnaast zagen we ook het belang van andere vormen van participatie en van de timing daarvan. Om draagvlak voor, en acceptatie van de energietransitie te creëren, moeten omwonenden niet alleen in staat worden gesteld financieel te participeren, maar ook betrokken worden bij andere vormen van participatie tijdens alle fasen, van beleidsvorming tot projectontwikkeling en van exploitatie tot nazorg.

Een ander belangrijk inzicht in relatie tot de energietransitie, is het belang van het besef van percepties die burgers hebben over veiligheid- en gezondheidsrisico’s (dat zijn zowel feitelijke risico’s als risico’s waarvan mensen denken dat ze bestaan, oftewel risicopercepties). Risicopercepties kunnen van invloed zijn op het draagvlak voor de implementatie van nieuwe technologieën binnen de energietransitie. Om zicht te krijgen op de risico’s die burgers percipiëren, kan de overheid risicoperceptie-onderzoek (laten) uitvoeren. Onderzoek naar risicopercepties is echter complex, er zijn namelijk veel verschillende factoren die risicopercepties beïnvloeden. Bovendien kunnen risicopercepties veranderlijk zijn en betreft inzicht in risicopercepties daarom een momentopname. KWINK groep schreef afgelopen jaar een handreiking om hulp te bieden bij het opzetten en uitvoeren van onderzoek naar percepties over veiligheid- en gezondheidsrisico’s in opdracht van het ministerie van EZK.

Digitale en fysieke infrastructuur

Ook op infrastructuur en ruimtelijke ordening heeft het kabinet ambitieuze plannen. We investeren in de uitbreiding en verbetering van de infrastructuur voor openbaar vervoer (OV), fiets, auto en water, omdat we goede en snellere verbindingen willen tussen stad en regio…. Ook de nieuwe woningen in de 14 verstedelijkingsgebieden en daarbuiten worden goed ontsloten en bereikbaar per OV, fiets en auto. Daarvoor wordt voor de komende 10 jaar in totaal €7,5 mrd toegevoegd aan het Mobiliteitsfonds.’

KWINK voert onder andere jaarlijks de Monitor Toekomstbeeld OV2040 monitor uit. Via deze monitor brengen we  de voortgang in kaart op de doelen die de OV-sector nastreeft richting 2040. Daarnaast voerde we de evaluatie van de verbouwing van station Harderwijk uit, het actieplan Groei op het Spoor en het vormgeven van het fietsparkeerbeleid rond stations. Tot slot maakte we een vergelijking van verschillende infrastructurele sectoren in opdracht van de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur. Met deze projecten draagt KWINK bij aan maatschappelijke vraagstukken rondom infrastructuur.

Kortom, het coalitieakkoord staat vol met afspraken de direct raken aan de maatschappelijke vraagstukken waar KWINK groep zich mee bezighoudt. Op veel thema’s hebben wij afgelopen jaren relevante inzichten opgedaan. Met deze inzichten willen we een positieve bijdrage leveren aan de uitdagingen waar we als maatschappij voor staan. Wij geloven dat gedegen onderzoek aan de basis staat van goed beleid.

Hebben we een belangrijk fragment gemist? Mail ons!