Evaluatie NP RES openbaar

Het Nationaal Programma Regionale Energiestrategie (NP RES)

Vanuit het Klimaatakkoord uit 2019 zijn 30 Regionale Energie Strategie (RES) regio’s ontstaan. In deze regio’s werken gemeenten, provincies, waterschappen en andere relevante partijen in regio-verband samen aan het opwekken van hernieuwbare energie (zon en wind) op land en het ondersteunen van de warmtetransitie. Vanuit het Klimaatakkoord wordt het doel gesteld in 2030 ten minste 35 TWh aan energie op land op te wekken met zon- en windenergie. De 30-RES regio’s hebben allen hun eigen bod uitgebracht voor de elektriciteitsopwekking op land. Die gezamenlijke ambities tellen in totaal op tot 55 TWh aan opwek van hernieuwbare energie op land.

Het Nationaal Programma RES (NP RES) is in het leven geroepen om de regio’s te ondersteunen bij deze opgave, als scharnierpunt tussen de nationale klimaatdoelen en de regionale uitvoeringspraktijk. Daarbij heeft het NP RES een faciliterende rol en richt het programma zich op het ondersteunen met kennis en het bevorderen van samenwerking. De opdrachtgevers van het programma zijn het ministerie van Klimaat en Groene Groei (KGG), het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (VRO), de Vereniging voor Nederlandse Gemeenten (VNG), het Interprovinciaal Overleg (IPO) en de Unie van Waterschappen.

Onderzoeksmethoden

Het doel van de evaluatie was om de doeltreffendheid van het NP RES te onderzoeken in de periode 2019-2024. Het onderzoek richtte zich specifiek op hoe het programma de RES-regio’s de afgelopen jaren heeft ondersteund. Het bestaan en/of indeling van RES-regio’s, de individuele voortgang van de RES’en en de bijdrage van het NP RES aan de 35 TWh-doelstelling is buiten beschouwing gelaten. Voor het onderzoek zijn documenten geanalyseerd, en is een enquête uitgezet onder de 30 RES-regio’s. Ook zijn er interviews gevoerd met medewerkers van het programma, de opdrachtgevende partijen, de RES-regio’s en andere betrokken partijen.

Belangrijkste bevindingen

De evaluatie concludeert dat het NP RES de RES-regio’s in de periode 2019-2024 goed heeft ondersteund bij hun RES-opgave en een positieve impact heeft gegenereerd op de zes programmadoelstellingen. De belangrijkste bevindingen zijn :

• Het NP RES is in de periode 2019-2024 grotendeels doeltreffend geweest ten aanzien van alle zes programmadoelstellingen.
• De wijze waarop het NP RES en de aansturing van het NP RES zijn ingericht, is in de periode 2019-2024 effectief geweest voor de opdracht van het Nationaal Programma.
• De organisatiecultuur van het NP RES is essentieel geweest voor het verwerven van invloed en daarmee het behalen van de programmadoelstellingen.
• Nu de RES-regio’s zich meer richten op de uitvoering van plannen, wordt het speelveld complexer en blijkt dat de 55 TWh afspraken waarschijnlijk niet worden gehaald in 2030. Ook de 35 TWh doelstelling staat onder druk. Dit leidt tot uitdagingen rondom de rol van het Nationaal Programma voor de komende fase, waarover bij betrokkenen geen consensus is.
• Er zijn twee belangrijke uitdagingen waar het NP RES momenteel niet voldoende in voorziet: de wijze waarop escalatie plaats moet vinden bij niet behaalde plannen of niet nagekomen afspraken bij de RES-regio’s, en de wijze waarop samenhang gerealiseerd moet worden tussen ruimtelijke vraagstukken tussen ruimtelijke vraagstukken, zowel binnen de energietransitie (met andere programma’s en overlegtafels) als aanrakende beleidsdomeinen (zoals wonen, mobiliteit en defensie).

Aanbevelingen

De evaluatie beveelt aan dat de opdrachtgevende partijen op korte termijn duidelijkheid geven over de verwachte rol van het NP RES in de komende fase. Er moeten keuzes gemaakt worden over de doelen en activiteiten van het NP RES, als ook over de vraagstukken die niet tot het takenpakket van het Nationaal Programma behoren. Het is belangrijk om de sterke punten van het NP RES te behouden, zoals de kennispositie, monitoring en netwerksamenwerking. Daarnaast is het cruciaal om beslissingen te nemen over de rol van het NP RES bij de achterblijvende uitvoering van plannen en de samenhang met ruimtelijke vraagstukken.

Onze centrale aanbeveling is om als opdrachtgevers op korte termijn duidelijkheid te geven over de verwachte rol van de RES bij de energietransitie. Ook is het belangrijk om vervolgens de rol van het NP RES expliciet te maken. Het is daarbij van belang om keuzes te maken voor welke doelen (de activiteiten van) het NP RES wordt ingezet, maar ook welke vraagstukken niet bij het Nationaal Programma komen te liggen.

De tussenevaluatie van het NP RES

Benieuwd naar het volledige rapport? Deze is hier te lezen. Er is ook een Kamerbrief gepubliceerd met een update over de evaluatie en de algehele voortgang van de RES-regio’s. Deze is hier te lezen.

Ervaring KWINK groep

KWINK groep heeft veel ervaring met het uitvoeren van evaluaties binnen het thema duurzaamheid en energiesector. Zo heeft KWINK groep in 2020 en 2022 samen met Rebel de (tussentijdse) evaluatie van het Programma Aardgasvrije Wijken uitgevoerd. Ook heeft KWINK  de evaluatie van het MRA Warmte Koude programma in 2021 en een onderzoek naar participatie bij hernieuwbare energie op land uitgevoerd. Andere voorbeelden van soortgelijke evaluaties zijn de tussentijdse  evaluatie van het COP26-beleid voor de exportkredietverzekering en de evaluatie van het Kennis- en Innovatieplatform Verduurzaming Maatschappelijk Vastgoed (KIP-MV).