Evaluatie Koninklijke Bibliotheek openbaar

Achtergrond Koninklijke Bibliotheek

De Koninklijke Bibliotheek (KB) is een zelfstandig bestuursorgaan met taken op het gebied van wetenschap en bibliotheken. Het onderzoek richtte zich op de periode 2019 tot en met 2023. De KB ontving in 2023 een rijksbijdrage van ongeveer € 135 miljoen. 

Voor de evaluatie zijn acht hoofdvragen geformuleerd die onder andere gaan over het doeltreffend en doelmatig functioneren van de KB. Ook is gevraagd hoe de governance hieraan bijdraagt. Het gehele rapport is hier te lezen. Het onderzoek vond plaats in de periode juli 2024-maart 2025. Meer informatie over de aanpak leest u hier. 

Doeltreffendheid

De KB heeft veel verschillende taken. In het onderzoek is een indeling van taken gemaakt naar de thema’s ‘collectie’, ‘toegang’ en ‘het netwerk openbare bibliotheekvoorzieningen’. Een voorbeeld van een activiteit op het thema ‘collectie’ is dat de KB ernaar streeft om één exemplaar op te slaan van alles dat in of over Nederland wordt gepubliceerd. We zien dat de KB belangrijke stappen heeft gezet in het uitbreiden en versterken van de nationale bibliotheekverzameling. Tegelijkertijd bestaan er zorgen, aangezien het budget beperkt is en er sprake is van capaciteitsgebrek. Daarom luidt één van de aanbevelingen om blijvend in te zetten op het ontwikkelen van kennis rondom de automatisering van metadatering met behulp van AI.  

Onder het thema ‘toegang’ vallen bijvoorbeeld de online bibliotheek en de Bibliotheekservice passend lezen. In de evaluatieperiode is het bereik, gebruik en aanbod van deze diensten toegenomen. Toch denken we dat de KB nog doeltreffender kan zijn als de toegankelijkheid en gebruikersvriendelijkheid van – met name – de online bibliotheek verder verbetert.  

Op het gebied van het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen zijn we positief over de bijdrage van de KB aan het versterken van het netwerk. We zien ook dat er diverse structuren en processen zijn ingericht om stakeholders mee te nemen in de besluitvorming rondom de digitale bibliotheek en infrastructuur. Toch constateren we dat sommige externe stakeholders ervaren dat ze onvoldoende worden meegenomen. We stellen voor om meer systematisch aandacht te schenken aan het procesontwerp en procesmanagement van besluitvormingsprocessen. 

Governance

Binnen het thema governance staat de organisatiestructuur van de KB centraal, evenals de relatie met het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Een opvallende bevinding uit de evaluatie is de wijze waarop het Algemeen Bestuurscollege (ABC) zijn rol in de praktijk vervult. Het ABC functioneert als raad van toezicht en daarmee staat de praktijk op gespannen voet met de geldende wetgeving. Ons advies is dan ook dat het ministerie en de KB samen een keuze maken over de governance.  

Vervolg

Het rapport is op 7 april 2025 openbaar gemaakt. De minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap geeft in de aanbiedingsbrief aan de uitkomsten van het onderzoek te bespreken met de KB. Voor het zomerreces volgt een inhoudelijke reactie met daarin meer informatie over de opvolging van de aanbevelingen.