De brede blik van Roel in ’t Veld

Het was in de nazomer van 2019 toen Roel in ’t Veld de voordeur op de Nassaulaan in Den Haag voor mij opendeed voor mijn sollicitatiegesprek bij KWINK groep. Hij introduceerde zichzelf (“In ’t Veld”) en nam mij achter die deur mee in de wereld van KWINK, en in zijn gedachtewereld. In mijn eerste dagen bij KWINK nam hij mij mee in hoe hij als directeur-generaal hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek (1982-1988) was omgegaan met de financiering van universiteiten in Nederland. In zijn nieuwe boek, neemt Roel mij opnieuw mee in zijn gedachtewereld en brede blik.

Schakelen tussen theorie en praktijk

Vanaf mijn eerste dag bij KWINK groep viel mij op dat Roel een brede interesse heeft in tal van maatschappelijke vraagstukken. Voor mij komen daarbij als eerst naar boven zijn betrokkenheid bij vraagstukken over onderwijs, (participatieve) democratie en schulden. Kenmerkend voor Roel is dat hij de vraagstukken niet alleen wil onderzoeken; hij wil ook bijdragen aan een oplossing ervoor.

Verschillende rollen

Roel is zowel betrokken bij het onderzoeken van, als het nadenken over oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken. Bij KWINK groep hebben wij ook in projecten verschillende rollen. Veel collega’s noemen zichzelf ook adviseur én onderzoeker. Roel legde vorig jaar tijdens een studiedag uit dat dit verschillende rollen zijn (ondanks met name allerlei mengvormen bestaan): ‘Adviseur zijn is ingebed, je bent adviseur voor iemand’. Dit is een andere rol dan het zijn van onderzoeker, waarbij de relatie tot diegene voor wie een onderzoeker een onderzoek uitvoert meer onafhankelijk is. De onderzoeker richt zich vanuit zijn rol met name op onafhankelijk waarnemen.

Roel kan schakelen tussen (die) rollen. Roel is zowel onderzoeker, adviseur, ambtenaar, politicus en bestuurder in zijn werkende leven geweest. Zo is hij op onderwijsgebied onderzoeker geweest (hoogleraar), adviseur, ambtenaar (crisismanager, directeur-generaal), politicus (staatssecretaris) en bestuurder geweest (decaan NSOB). Hij kan in een gesprek over onderwijs moeiteloos schakelen tussen al die rollen. Dat levert brede inzichten op.

Het boek gaat uitgebreid in op de verschillende rollen die Roel heeft vervuld en de brede inzichten die dat heeft opgeleverd. In zijn boek schetst Roel dat hij na zijn periode als ambtenaar (directeur-generaal, crisismanager) terugkeerde naar de universiteit voor een nieuw hoogleraarschap. Citaat: ‘Sommige vrienden vonden die terugkeer maar raar. Waarom geen bestuurlijk vervolg van mijn werkzame leven? Maar ik deed, wat ik al twee keer eerder had gedaan, onder meer toen ik na bestuurlijk functioneren in Leiden hoogleraar in Nijmegen werd: schakelen tussen praktijk en theorie. Vooral uit heimwee naar het andere: na een periode praktijk wilde ik weer de diepte in, en na een aantal jaren universitaire wetenschap begon er ook weer iets te kriebelen van verlangen naar actie’. Roel kon en wilde verschillende rollen in zijn werkende leven vervullen.

Een brede blik op ideeën, gebeurtenissen en mensen

Zijn ‘brede blik’ gaat verder dan meerdere rollen vervullen en een brede interesse. Hij heeft ook een breed palet aan abstractieniveaus waarmee hij over onderwerpen spreekt. Er is een wat pretentieus Engels gezegde dat gaat als volgt: “Great minds discuss ideas, average minds discuss events, small minds discuss people”. Voor wie Roel kent, weet dat hij zowel over ideeën, gebeurtenissen als mensen kan praten.

Zijn boek is daar een goed voorbeeld van. Zijn (academische) ideeën over onder meer ‘de schadelijke universaliteitpretentie’, toekomst-denken en waarden komen in zijn boek aan bod. Zo legt hij uit dat de universaliteitpretentie (‘mijn waarden zijn de beste waarden en daarom moeten anderen die eigenlijk ook aanvaarden’) een hindernis is voor maatschappelijke onderhandelingen bij uiteenlopende waarden. Die leiden volgens Roel tot het streven naar ‘een hegemonie’ van waarden. Roel zet uiteen dat ook een waardestructuur mogelijk is waarin niet de uitsluiting maar juist insluiting van waarden centraal staat. Anders gezegd: niet het óf maar het én van waarden. Zoals Roel het verwoordt: ‘Er bestaan veel waarheden naast elkaar. Niets is puur goed of puur slecht.’. Volgens Roel past deze insluitende waardestructuur in veel opzichten beter bij het palet van uiteenlopende culturen in onze samenleving.

Openhartig

In het boek is Roel ook open over gebeurtenissen uit zijn leven. Bijvoorbeeld in de persoonlijke casus ‘Mijn staatssecretariaat als nachtmerrie’, die hij in dagboekvorm bespreekt. Hij geeft daar een openhartige inkijk in zijn belevingswereld. Dit geeft hij ook in het hoofdstuk over zijn jeugd, waarin hij zijn relatie met mensen uitgebreid en vaak luchtig bespreekt: ‘Mijn broer en ik ontwikkelde een gezamenlijke vechttechniek voor fysieke conflicten: hij van onderen en ik van boven’. Of serieuzer over zijn gezin: ‘Wij leefden zuinig. Ontwikkeling en cognitieve prestaties stonden hoog in het vaandel. Angst voor armoede dateert denk ik uit deze periode, bij mijn ouders al uit de crisisjaren.’.

Volgens mij valt veel te leren van de levensloop en ervaringen van wetenschappers. Over hoe je levensloop vormend is. Het is gedurfd en wat mij betreft aan te moedigen dat wetenschappers als Roel hun academisch werk en autobiografisch werk combineren in één boek.