KWINK Groep

Nassaulaan 1
2514 JS Den Haag

+31 (0)70 35 96 955
info@kwinkgroep.nl
Contact
Project

Beleidsdoorlichting Douane

In opdracht van het Ministerie van Financiën/Belastingdienst voerde KWINK groep de beleidsdoorlichting Douane uit. Het onderzoek betreft een beleidsdoorlichting van de uitgaven van de Douane binnen begrotingsartikel 1 Belastingen uit de Rijksbegroting, Hoofdstuk IX Financiën en Nationale Schuld in de periode 2012-2018.

17 februari 2021

De Douane kwam de afgelopen maanden flink in het nieuws door de Brexit. Maar hoe staat het eigenlijk met de doeltreffendheid en doelmatigheid van deze uitvoeringsorganisatie? KWINK groep voerde in 2020 een beleidsdoorlichting uit waarin dit is onderzocht. Ook is de governance van de Douane onderzocht. Ons rapport is hier te lezen. De Kabinetsreactie is hier te vinden. In deze blog lichten we een aantal van onze inzichten toe.

De Douane is een bijzondere organisatie in een bijzondere context

Waarom? Omdat De Douane als uitvoeringsorganisatie relatief veel opdrachtgevers heeft, namelijk acht ministeries. Omdat deze opdrachtgevers bovendien niet de financiers zijn van de Douane-taken, zoals dat bij  veel andere uitvoeringsorganisaties van de overheid wel het geval is. Omdat de Douane moet zoeken naar een optimale balans tussen streng controleren van goederenstromen en het voorkomen van onnodig oponthoud in die goederenstromen (want dat is nodig om de concurrentiepositie van Nederland sterk te houden). En omdat de omgeving dynamisch is: de Brexit, de groei van de handel en e-commerce, et cetera.

Doeltreffendheid

Douane heeft drie strategische doelstellingen: Afdracht, Beschermen en Concurrentiepositie. Deze doelstellingen worden de ABC-doelstellingen genoemd. In het onderzoek is onder meer naar voren gekomen dat de mate waarin conclusies kunnen worden getrokken verschilt per doelstelling.

Een van de aanbevelingen is om meer inzicht te verzamelen in de effecten die worden bereikt. Én om meer inzicht te verzamelen in de relatie tussen aantallen controles, naleving en de maatschappelijke effecten als gevolg daarvan. Daarnaast hebben we per strategische doelstelling aanbevelingen geformuleerd. Soms aanbevelingen die de doeltreffendheid kunnen verbeteren en soms aanbevelingen die het zicht op de doeltreffendheid kunnen verbeteren.

Doelmatigheid

Ons onderzoek laat zien dat voor het bepalen van de doelmatigheid van de Douane meer inzicht nodig is in de kosten van de uitgevoerde Douanetaken. Dit inzicht ontbreekt omdat een significant deel van de uitgaven elders binnen de Belastingdienst geadministreerd werd én bovendien niet werd toegerekend aan Douane. Dat is een aandachtspunt voor de toekomst.

Omdat inzicht in de kosten deels ontbrak hebben we een aantal andere invalshoeken ingezet om uitspraken te kunnen doen over de doelmatigheid. Daaruit is onder meer gebleken dat Douane de sterke groei van het aantal invoeraangiften en de toename van de goederenstroom in de jaren 2012-2018 heeft kunnen verwerken met ongeveer een gelijkblijvend aantal fte’s en gering gestegen uitgaven.

Governance

Uit ons onderzoek blijkt dat de relatie tussen beleid en uitvoering vanaf 2016 een positieve ontwikkeling heeft doorgemaakt. De instelling van het opdrachtgevers-opdrachtnemersberaad Douane (OOD) heeft daarin een rol gespeeld.

Tegelijkertijd hebben we ook geconstateerd dat het maken van (doelmatige) beleidskeuzen wordt bemoeilijkt door een tweetal factoren. Ten eerste omdat de acht opdrachtgevers geen reguliere financieringsrelatie met de Douane hebben: ze betalen niet voor de taakuitvoering door de Douane (enkele uitzonderingen daargelaten). Hierdoor is er voor departementen nauwelijks een prikkel om bepaalde controles te extensiveren. Immers, de middelen die daarmee vrij worden gespeeld vloeien niet terug naar het desbetreffende departement. Daarnaast (ten tweede) zijn de kosten die Douane maakt niet toebedeeld aan de uitvoering van de taken die voor de acht opdrachtgevers worden uitgevoerd.

Ervaring met beleidsdoorlichtingen

KWINK groep heeft veel ervaring met het uitvoeren van beleidsdoorlichtingen. Zo voerde KWINK groep in de afgelopen jaren de beleidsdoorlichting van artikel 23 van de Rijksbegroting uit (waarin de middelen zijn begroot voor het KNMI), de beleidsdoorlichting van artikel 19 (klimaatbeleid) en de beleidsvoorlichting van artikel 24 (Inspectie Leefomgeving en Transport).

Gerelateerde onderwerpen

Inzichten