KWINK Groep

Nassaulaan 1
2514 JS Den Haag

+31 (0)70 35 96 955
info@kwinkgroep.nl
Contact
Inzicht

De representatie is dood, lang leve de representatie

Op donderdag 30 september vond de boeklancering plaats van “Kennisdemocratie, in het oog van de orkaan”, een boek geschreven door onze collega Roel in ’t Veld. We vroegen een aantal collega’s om het boek te lezen en er een beschouwing over te schrijven. Niet over het hele boek, maar over een thema uit het boek dat hen intrigeerde, aangreep of verraste. In deze blog neemt Coen u mee in het onderwerp representatieve democratie.

6 oktober 2021

Afgelopen donderdag (30 september) vond in Dudok de feestelijke boekpresentatie plaats van “Kennisdemocratie, in het oog van de orkaan”. De geheel herziene, nieuwe druk van collega prof. dr. Roel in ’t Veld. Als collega mocht ik afgelopen weken alvast rondneuzen in zijn gedachtewereld over de democratie.

Argumenten voor representatieve democratie

Naast de autobiografische fragmenten met mooie levenslessen uit de rijke carrière van Roel, raakte ik vooral geïntrigeerd door zijn verhandelingen rondom de ‘representatieve’ democratie. Hij neemt je als lezer in het hoofdstuk over de ontwikkeling van de democratie stap voor stap mee op reis langs deze ontwikkeling om aan het eind te arriveren bij de vraag “representatie: geleidelijk verval of steun?”.

Vooral de beschreven problematiek rondom ‘representatie’ blijft in mijn hoofd hangen. De klassieke argumenten voor representatie zijn te vinden in:

  • Het wijsheidsargument: de veronderstelde wijsheid van de vertegenwoordiger ten opzichte van de vertegenwoordigde. Ook wel het ‘superior-wisdom’ argument genoemd;
  • Het kostenreductieargument: de kostenreductie van representatieve democratie ten opzichte van beslissingen door allen. Tijdens een WK kent Nederland weliswaar ruim 17 miljoen bondscoaches, maar je kunt toch niet elk besluit steeds met zijn allen nemen?
  • De territoriale representatie: het moderne concept van een staat ontstond binnen een territoriale wereld. Een nationale samenleving leefde binnen een nationaal territoir. Alles wat daarbinnen gebeurt, is van belang voor bestuurders en dus lijkt representatie vanuit de samenleving binnen dat territoir logisch;
  • Ideologie en waarden: politieke ideologieën maken een helder en geïntegreerd perspectief voor handelen mogelijk. Kiezers worden in staat gesteld hun stem uit te brengen op basis van hun ideologische voorkeuren. En politieke partijen stellen op hun beurt lijsten op met kandidaten die de standpunten van hun partij representeren.

Houden de argumenten voor representatie nog stand?

Roel analyseert vervolgens waarom deze argumenten aan kracht verliezen als gevolg van recente ontwikkelingen. Doordat het algemene onderwijsniveau onder de bevolking zo is gestegen, rijst de vraag hoe houdbaar het ‘superior-wisdom’ argument nog is. Moderne technologie maakt het tegenwoordig betaalbaar om wel met (en tussen) burgers te overleggen voorafgaand aan besluiten. Een stabiel territoir als eenheid van maatschappelijke organisatie staat onder druk. We zijn steeds meer Europeaan, wereldburger en begeven ons vaker in netwerken. En wat is er vandaag de dag werkelijk nog over aan grote ideologieën; niet alleen binnen de politiek maar ook op persoonlijk niveau?

Representatie is ontaard concludeert Roel. En ik merk dat die conclusie bij mij al langer aanwezige onderbuikgevoelens aanspreekt. Onze representatieve democratie voelt stuk als ik kijk naar de polarisatie in de samenleving of naar mensen om me heen die hun vertrouwen verliezen in de politiek. En op meer persoonlijke noot zie ik het schijnbare onvermogen in de politiek om de grote opgaven van onze tijd daadkrachtig en voortvarend aan te pakken. Ik denk dan aan de klimaatverandering, de groeiende kloof tussen arm en rijk of de stikstofcrisis.

Participatieve democratie

Bij KWINK groep werk ik aan verschillende onderzoeken die alles te maken hebben met ‘participatie’. Bijvoorbeeld op het gebied van citizen science bij het vat krijgen op overlast van geluid- en luchtverontreiniging, of de huidige praktijk rondom lokaal eigendom en (financiële) participatie bij hernieuwbare energie. Stuk voor stuk opkomende onderdelen van de ‘participatieve’ democratie die overal in het land steeds meer toepassing lijken te vinden. Ik ben benieuwd wat ons dit gaat brengen. Gaan we hiermee onze ‘representatieve’ democratie repareren of upgraden? Gaan we straks onszelf representeren in een meer directe(re) democratie? De representatie is dood, lang leve de representatie.

Het boek van Roel gaat gelukkig nog verder, want ook ‘participatieve’ democratie pakt hij stevig beet. Maar dat is voer voor een volgende blog…

Gerelateerde onderwerpen

Inzichten