Goed onderwijs, goed monitoren!

Er is een maatschappelijke behoefte om de kwaliteit van onderwijs te meten. Dat is lastig omdat kwaliteit van onderwijs zich niet gemakkelijk laat definiëren.

Afspraken over kwaliteit in het Nederlandse onderwijs

Dit jaar zijn in verschillende segmenten van het onderwijs nieuwe akkoorden gesloten. Aan het begin van deze zomer is het Bestuursakkoord Primair Onderwijs (PO) gesloten en al eerder dit jaar sloten partijen uit het Voortgezet Onderwijs (VO) een sectorakkoord. In beiden akkoorden zijn afspraken vastgelegd om tot kwaliteitsverbetering te komen. De voortgang van de afspraken zal tussentijds gemonitord worden. In het recent gesloten MBO-akkoord zijn niet alleen afspraken gemaakt over kwaliteitsverbetering. Er is ook aangekondigd de financiering van onderwijsinstellingen afhankelijk te maken van gerealiseerde resultaten, bijvoorbeeld op het gebied van vroegtijdig schoolverlaten.

Verschillende visies op kwaliteit van onderwijs

Het belang dat wordt gehecht aan de kwaliteit van onderwijs leidt tot de maatschappelijke behoefte om deze te beoordelen. Het beoordelen van de kwaliteit van onderwijs is lastig, omdat er uiteenlopende visies op kwaliteit zijn (bijvoorbeeld op basis van verschillende onderwijsmethoden en religieuze grondslagen). Ook bestaan er uiteenlopende meningen over de vraag wie de kwaliteit van onderwijs mag bepalen. Politici en beleidsmakers mengen zich in de discussie om grip te houden op de prestaties van instellingen. Terwijl onderwijsinstellingen van mening zijn dat het kwaliteitsbegrip aan hen zelf moet worden overgelaten. Daarnaast is de visie op kwaliteit van onderwijs niet statisch; denk aan ontwikkelingen als de Tweede Fase, afstandsonderwijs en leerwerktrajecten.

Prestatiemeting onderwijs

Het ontbreken van een eenduidige visie op de kwaliteit van onderwijs maakt het moeilijk om prestaties te beoordelen. Maar zelfs als overeenstemming wordt bereikt over het begrip kwaliteit, is het lastig om prestatie-indicatoren te formuleren die rekening houden met de complexe werkelijkheid waarin prestaties gemeten worden. Prestaties komen bijvoorbeeld vaak in samenwerking tot stand: prestaties van leerlingen zijn niet alleen afhankelijk van de inspanningen van de school, maar ook van de mate waarin de leerling thuis wordt gestimuleerd. Bovendien kan het afrekenen op basis van resultaten, zoals in het MBO akkoord is voorgesteld, leiden tot onjuiste prikkels. Het is voorgekomen dat onderwijsinstellingen die worden afgerekend op eindexamenresultaten, leerlingen bij twijfel een jaar hebben laten overdoen om er zeker van te zijn dat ze tijdens het eindexamen goed presteren.

KWINK groep heeft veel kennis over prestatiemeting en schreef in het boek ‘Prestaties afspreken doe je zo!’ een hoofdstuk over prestatieafspraken in het onderwijs. Daarin wordt uitgelegd hoe voorkomen kan worden dat prestatie-indicatoren tot perverse prikkels leiden. Bovendien heeft KWINK groep uitgebreide praktische ervaring met het ontwikkelen van systemen voor prestatiemeting. Voor de VO-raad heeft KWINK groep een essay geschreven over prestatiefinanciering en een workshop over dat onderwerp begeleid.