Maatschappelijk initiatief en de gemeente: faciliteren, maar hoe?

Bewoners zijn steeds vaker betrokken bij initiatieven in het publieke domein. Nienke Huis in ’t Veld liep stage bij KWINK groep en onderzocht de rol van gemeenteambtenaren bij maatschappelijk initiatief.

Bewoners kiezen er steeds vaker voor om zelf de handen uit de mouwen te steken als zij een mogelijke verbetering in hun omgeving zien. Denk aan vrijwilligerswerk, stadslandbouw, zorgcoöperaties en buurthuizen die beheerd worden door netwerken van buurtbewoners.

Rol van de gemeente

De opkomst van maatschappelijk initiatief werpt de vraag op hoe een gemeente zich tegenover de veelheid aan maatschappelijke initiatieven kan verhouden. Wat moet een gemeente bijvoorbeeld doen als in de ene wijk veel initiatieven ontstaan en in de andere juist niet?

Van gemeenten wordt verwacht dat ze een meer faciliterende rol aannemen. Nienke heeft tijdens haar afstudeerstage onderzocht hoe de faciliterende rol van de gemeente er uit kan zien. Ze heeft daarvoor gesprekken gevoerd met ambtenaren van de gemeente Utrecht, die samen met initiatiefnemers uit de wijk werken aan de transformatie van een gebied.

Dilemma’s

In haar onderzoek wordt uitgebreid aandacht besteed aan de verschillende manieren waarop gemeenteambtenaren maatschappelijk initiatief ondersteunen. In het onderzoek worden spanningen geschetst waar een gemeenteambtenaar mee te maken kan krijgen:

• Sturen vs. ruimte geven. Waar de gemeente voorheen nadrukkelijker stuurde en betrokken was bij de uitvoering, laat de gemeente nu meer ruimte aan initiatieven van burgers en bedrijven en speelt het de rol van regisseur. Bij ruimte geven bestaat het risico dat resultaten uitblijven of ongewenste effecten optreden. Deze regierol kan op gespannen voet komen te staan met de druk die vanuit de eigen gemeentelijke organisatie wordt uitgeoefend om concrete en meetbare resultaten te leveren.
• Concrete resultaten vs. trial en error. Daarnaast is het voor gemeenteambtenaren lastig om nieuwe maatschappelijke initiatieven te ondersteunen. Trial and error is kenmerkend voor maatschappelijk initiatief, terwijl van de gemeente concrete resultaten worden verwacht. Daarom sluit de gemeente steeds vaker partnerschappen met bedrijven en partijen uit de wijk. In deze publiek-private samenwerking kan de meer ‘risicovolle rol’ worden overgedragen van de gemeente aan private partners.

KWINK groep adviseert gemeenten over de invulling van haar faciliterende rol zodat maatschappelijk initiatief optimaal benut wordt. Bent u geïnteresseerd in bovenstaande thematiek of wilt u meer weten over het onderzoek dan kunt u contact opnemen met Anna Stutje.